Strom vzdělávání

Místo, kde se nacházela budova polské evangelické školy, připomíná bříza – Strom vzdělávání. Byl vysazen dne 4. září 2022 u příležitosti 170. výročí otevření školy.

V lidové kultuře je bříza spojovaná s čistotou, světlem a novým počátkem. Spojení s novým počátkem souvisí s břízou jako symbolem jara. Jaro se zase nerozlučitelně spojuje se svátky Kristova zmrtvýchvstání. Nový počátek souvisí také s narozením, a proto z březového dřeva se vyřezávaly kolébky. Z břízy se také dělala košťata, proto se spojuje s čistotou. Navíc v lidovém léčitelství bříza posiluje ledviny a působí dezinfekčně.

Mládí a čistota jsou vlastnosti, které ke škole patří, obzvlášť když pomyslíme na čistotu morální a výchovu dle hodnot Kristova evangelia.

18. února 1852 otevřeli místní evangelíci v zakoupené budově polskou školu (v katolické škole se vyučovalo česky). Budova byla následně několikrát rozšířena a v roce 1894 byl status školy změněn ze soukromé na veřejnou. V roce 1908 byla postavena nová školní budova v Suché Dolné, vyučovalo se v obou objektech.

Vedle školy byl zřízen evangelický hřbitov, na něm pak byla postavena dřevěná márnice a v roce 1924 kaple, rozšířená v roce 1937 na kostel. V roce 1929 byla postavena také mateřská škola.

Polská škola v Prostřední a Dolní Suché vychovala mnoho významných absolventů. Učili se zde např. sestra Anna Klimsza, první představená Polského evangelického diakonátu „Eben-Ezer” v Dzięgielowě; Emilia Kołder, autorka kuchářky „Kuchnia śląska”, společenská a národní aktivistka; farář Józef Nierostek, zakladatel Svazu polské evangelické mládeže; Karol Polak, pedagog, metodik, spoluzakladatel Polského kulturně-osvětového svazu; Bogusław Kożusznik, profesor lékařských věd v oboru sociálního lékařství, náměstek polského ministra zdravotnictví; Oskar Pawlas, malíř, pedagog, předseda Sdružení výtvarných umělců při ZG PZKO; Bronisław Firla, architekt, malíř, publicista, zakladatel Svazu polských veteránů v ČR a mnoho dalších.

V budově, kterou připomíná Strom vzdělávání, se vyučovalo až do vypuknutí druhé světové války. Během okupace byla budova využívána k různým účelům; byl v ní dokonce umístěn muniční sklad. Po válce v něm sídlila evangelická fara. Kvůli důlním škodám bylo v roce 1959 rozhodnuto o demolici budovy, k níž nakonec došlo v roce 1976.

Polská škola existovala v budově v Dolní Suché a později ve škole na sídlišti v Havířově-Suché do roku 1978.

Drzewo Edukacji

Miejsce, w którym znajdował się budynek polskiej szkoły ewangelickiej, przypomina brzoza – Drzewo Edukacji. Zasadzone zostało dnia 4 września 2022 r. z okazji 170. rocznicy otwarcia szkoły.

W kulturze ludowej brzoza kojarzy się z czystością, światłem i nowym początkiem. Skojarzenie z nowym początkiem związane jest z brzozą jako symbolem wiosny. Wiosna zaś nieodłącznie związana jest ze świętami Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Nowy początek wiąże się z narodzinami, dlatego z drewna brzozowego rzeźbiono kołyski. Brzoza była również używana do produkcji mioteł, tak więc kojarzy się z czystością. Ponadto w medycynie ludowej brzoza wzmacnia nerki i ma działanie dezynfekujące.

Młodość i czystość to cechy przynależne okresowi nauki szkolnej, zwłaszcza gdy myślimy o czystości moralnej i wychowaniu zgodnie z wartościami ewangelii Chrystusowej.

Dnia 18 lutego 1852 miejscowi ewangelicy uruchomili w zakupionym budynku szkołę polską (w szkole katolickiej uczono w języku czeskim). Szkoła była następnie kilkakrotnie rozbudowywana, a w 1894 r. upubliczniona. W roku 1908 wzniesiono w Suchej Dolnej nowy budynek szkolny; zajęcia odbywały się w obydwu obiektach.

Obok szkoły powstał cmentarz ewangelicki, następnie zbudowano na nim drewnianą marownię, a w roku 1924 kaplicę, rozbudowaną w roku 1937 na kościół. W 1929 roku wybudowano także ochronkę (przedszkole).

Ośrodek szkolny w Suchej Średniej i Dolnej wydał wielu znamienitych absolwentów. Naukę pobierali tutaj np. siostra diakonisa Anna Klimsza, pierwsza przełożona Polskiego Diakonatu Ewangelickiego „Eben-Ezer” w Dzięgielowie; Emilia Kołder, autorka bestselleru kulinarnego „Kuchnia śląska”, działaczka społeczna i narodowa; ks. Józef Nierostek, założyciel Związku Polskiej Młodzieży Ewangelickiej; Karol Polak, pedagog, metodyk, współzałożyciel Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego; Bogusław Kożusznik, profesor nauk medycznych w dziedzinie medycyny społecznej, polski wiceminister zdrowia; Oskar Pawlas, malarz, pedagog, prezes Stowarzyszenia Artystów Plastyków przy ZG PZKO; Bronisław Firla, architekt, malarz, publicysta, założyciel Koła Polskich Kombatantów w RC i wielu innych.

Nauka w budynku, który upamiętnia Drzewo Edukacji odbywałą się do wybuchu II wojny światowej. W czasie okupacji budynek służył różnym celom, umieszczono tutaj nawet skład amunicji. Po wojnie mieściła się w nim plebania ewangelicka. Z powodu szkód górniczych zdecydowano w roku 1959 o jego rozbiórce, ostatecznie stało się tak w roku 1976.

Polska szkoła istniała w budynku w Suchej Dolnej, a następnie w szkole na osiedlu w Hawierzowie Suchej do roku 1978.