Nowa książka o ks. Karolu Kuliszu

Jan Badura, Ukochał Ewangelię i Polskę. W 80. rocznicę męczeńskiej śmierci ks. seniora Karola Kulisza, Dzięgielów 2020, ss. 260.

W 2020 roku została wydana książka poświęcona kaznodziejstwu ks. seniora Karola Kulisza. Ks. Kulisz znany jest przede wszystkim z działalności charytatywnej (diakonijnej) i misyjnej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego oraz działalności narodowej na Śląsku Cieszyńskim. Był twórcą zakładów charytatywnych w Ligotce Kameralnej (dziś Republika Czeska) i opiekuńczo-wychowawczych w Dzięgielowie, gdzie też powołał Polski Diakonat Ewangelicki „Eben-Ezer”, redaktorem i wydawcą czasopism i druków religijno-przebudzeniowych, duchowym opiekunem i współzałożycielem Społeczności Chrześcijańskiej w Cieszynie. Oprócz służby na niwie Kościoła, był mocno zaangażowany w działalność narodową. Współorganizator Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego – pierwszej polskiej władzy administracyjnej na Śląsku Cieszyńskim po rozpadzie monarchii habsburskiej – a po I wojnie światowej delegat śląskiej ludności ewangelickiej na konferencję pokojową do Paryża. Za swoją działalność narodową na początku II wojny światowej aresztowany przez nazistów, zginął w hitlerowskim obozie koncentracyjnym Buchenwald.

Ta wyjątkowa postać doczekała się kilkunastu artykułów, prac magisterskich, większych i mniejszych drukowanych wspomnień, ale nie oddzielnej publikacji książkowej. Dlatego też publikacja wydana z okazji 80. rocznicy męczeńskiej śmierci ks. Kulisza – dzięki staraniom ks. Emila Gajdacza i ks. Jana Badury – jest pierwszą w całości poświęconą tej jakże ważnej osobie dla Śląska Cieszyńskiego. Książka składa się z dwóch części. Pierwsza powstała w oparciu o pracę magisterską ks. Badury obronioną w 1976 roku, która została przez autora ponownie zredagowana i uzupełniona o współczesną literaturę, a drugą część stanowi album fotograficzny, opracowany przez współautora, ks. Gajdacza. Książka nie jest typową biografią przedstawiającą całościowe życie i działalność danej osoby, ale omawia ważny wycinek z działalności duszpasterskiej ks. Kulisza, jakim było jego kaznodziejstwo, a przez pryzmat fotografii przybliża czytelnikowi postać tego wyjątkowego duchownego.

Treść główna książki podzielona jest na cztery rozdziały. Pierwszy rozdział przybliża sytuację polityczno-społeczną Śląska Cieszyńskiego, w którym urodził się i dorastał przyszły duchowny. Poznajemy tu również krótki rodowód genealogiczny oraz obszerne kalendarium, które pozwala czytelnikowi prześledzić w skoncentrowany sposób życie i działalność ks. Kulisza. Dwa kolejne rozdziały stanowią właściwy temat tej części publikacji dotykający działalności kaznodziejskiej duchownego. Rozdział drugi opisuje warstwę językowo-warsztatową kazań, natomiast trzeci rozdział dotyka w nich zawartego nauczania i posłannictwa. Autor przytacza całe fragmenty kazań, listów i artykułów, dzięki którym czytelnik może poznać istotne elementy myśli ks. Kulisza wynikające z jego osobistych doświadczeń i wiedzy teologicznej. Czwarta część stanowi zakończenie, w której podsumowuje i zwraca uwagę na wpływ kaznodziejstwa i dzieła ks. Kulisza na odbiorców. Ponadto znajdziemy tutaj zestawienie uroczystości pamiątkowych i wspomnieniowych poświęconych pamięci ks. Kulisza w układzie chronologicznym, zaczynając od 1946 do 2018 roku.

Bardzo cennym dopełnieniem części tekstowej publikacji są: bibliografia uzupełniona o najnowszą literaturę przedmiotu oraz dwa aneksy. Pierwszy aneks to bibliografia prac ks. Kulisza z lat 1901-1939. Stanowi bardzo przydatne i wygodne narzędzie dla osób pragnących poszerzyć wiedzę o działalności tego wyjątkowego duchownego. Drugi aneks, to pierwsze jego kazanie, które wygłosił w 1896 roku jeszcze jako student teologii.

Drugą częścią książki jest fotograficzny album pt. „Ks. sen. Karol Kulisz – życie i dzieło okiem obiektywu”. Część albumową skrupulatnie zebrał i opracował współautor książki ks. Gajdacz. Autor albumowej części książki zebrał i opisał ponad 170 fotografii i ilustracji prezentujących życie i działalność ks. Kulisza. Albumowa część książki została podzielona na cztery rozdziały i otrzymała układ chronologiczny. Zawarte w części albumowej fotografie są w dużej mierze zdjęciami archiwalnymi, ale też i umiejętnie zestawionymi zdjęciami współczesnymi, odpowiednio opisanymi. Fotografie znacząco wzbogacają obraz postaci ks. Kulisza przedstawiony z perspektywy jego kazań i kalendarium życia znajdujące się w części tekstowej publikacji.

Godna polecenia książka jest wydana starannie w twardej oprawie i opatrzona indeksem osób, co ułatwia odnalezienie poszukiwanych informacji. Pozycja ta umożliwia czytelnikom bliższe poznanie proboszcza parafii w Ligotce Kameralnej, a później w Cieszynie i seniora (biskupa) Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego na Śląsku, jego charytatywne i patriotyczne zaangażowanie na rzecz człowieka i Polski na gruncie Ewangelii.

Marcin Gabryś

Człowiek jak kamień szlachetny

Z mozaiki, którą jest życie, wyciągam dziś wyjątkowy kamień. Zawsze interesowała mnie mineralogia (stąd porównanie), ciekawiły: krystalografia, twardość i skład chemiczny kruszcu. Jednak skład tego Kamienia jest unikalny. Tworzy splot niezwykłych/zwykłych postaci, splot wielkich i trudnych, powszednich i tragicznych wydarzeń. Ów splot buduje historię.

Bez tego kamienia mozaika, na którą należy spojrzeć z pewnej odległości, by docenić jej wartość i piękno, byłaby znacznie uboższa; mozaika, którą jest życie…

Co uczynić? Nazwać warstwy kamienia, odsłonić je, zachwycić się nimi, odczuć wdzięczność za dzieło, które tworzą. Nic innego, tylko wczytać się w wydaną jesienią 2020 r. z okazji 80. rocznicy męczeńskiej śmierci ks. Karola Kulisza książkę pt.: „Ukochał Ewangelię i Polskę”.

Odsłaniając warstwę po warstwie można być pełnym uznania i dla ks. Jana Badury, autora tekstu o charyzmatycznym kaznodziei, i dla autora części albumowej, ks. Emila Gajdacza, który do ostatnich chwil życia czuwał nad projektem wydania, i dla samego Bohatera książki – ks. Karola Kulisza, który w swej wielowymiarowości daje się zapamiętać jako świadek Chrystusa usługujący bliźniemu, założyciel Diakonatu „Eben-Ezer”, społecznik i polski patriota. Za swe życie w prawdzie płaci najwyższą cenę. Ginie 8 maja 1940 r. w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie.

Każda z tych warstw: klarowna faktografia, drobiazgowo opracowane okiem obiektywu życie i dzieło Kulisza, rzetelna praca redakcyjna i wydawnicza – to unikalny klejnot w mozaice; mozaice, która – kamyk po kamyku – kreuje i nasze życie.

Aleksandra Błahut-Kowalczyk