Na progu Roku Solidarności Wzajemnej

Pozdrowienie przed kazaniem

I rzekł Ten, który siedział na tronie: Oto wszystko nowym czynię. I mówi: Napisz to, gdyż słowa te są pewne i prawdziwe. (Obj 21,5)

Flp 4,10-14

A uradowałem się wielce w Panu, że nareszcie zakwitło staranie wasze o mnie, ponieważ już dawno o tym myśleliście, tylko nie mieliście po temu sposobności. A nie mówię tego z powodu niedostatku, bo nauczyłem się przestawać na tym, co mam. Umiem się ograniczyć, umiem też żyć w obfitości; wszędzie i we wszystkim jestem wyćwiczony; umiem być nasycony, jak i głód cierpieć, obfitować i znosić niedostatek. Wszystko mogę w tym, który mnie wzmacnia, w Chrystusie. Wszakże dobrze uczyniliście, uczestnicząc w mojej udręce.

Dnešní liturgické texty nám poukazují na dvě biblické postavy, které mnoho dělí, je mezi nimi rozdíl tisíce dvou set let, spojuje však určitá situace, která se mi zdá být podobná té naší, na začátku nové a neznámé etapy života. Ten první má vstoupit do své služby vůdce lidu na samých hranicích zaslíbené země, druhý sedí ve vězení a tuší, že už nemusí nikdy uvidět žádný ze sborů, které založil. Jozue má s mečem v ruce vyhnat pohany ze země, kterou Bůh přiřekl za dědictví Izraeli, apoštol Pavel hlásá v jiných končinách radostnou zvěst, že pohané jsou spoludědicové a spolupodílníci zaslíbení v Kristu Ježíši. Nicméně oba mají také mnoho společného. Ano, oba slouží Bohu a dokáží věrně stát v poznané pravdě, i když se ta pravda zrovna posluchačům vůbec nelíbí. Ale kromě toho také oba prožívají určitý přelom a nemohou odhadnout, co je čeká. To, co Hospodin do oné přelomové situace říká Jozuovi: „Nenechám tě klesnout a neopustím tě, buď rozhodný a udatný“, to apoštol Pavel praktikuje, když vyznává: „všecko dovedu v tom, který mě zmocňuje“. A aby nebylo pochyb, kdo že jej to zmocňuje, vkládají pozdější opisovači výklad přímo do textu, a tak vzniká ona podoba textu, na kterou jsme zvyklí: „všecko mohu v tom, který mi dává sílu, totiž v Kristu“.

Po mém soudu zaujal naše předky, kteří perikopy sestavovali, právě motiv nalezení síly k poslání, motiv zvládnutí jistého zlomu a jistých proměn života v Božím zmocnění. Obraťme se tedy nejprve o pomoc do Jozuova příběhu. Tam Hospodin doporučuje Jozuovi: „Bedlivě plň vše, co je v Zákoně, který ti přikázal Mojžíš, můj služebník. Neodchyluj se od něho napravo ani nalevo; tak budeš jednat prozíravě všude, kam půjdeš. Kniha tohoto Zákona ať se nevzdálí od tvých úst. Rozjímej nad ním ve dne v noci, abys mohl bedlivě plnit vše, co je v něm zapsáno. Potom tě bude na tvé cestě provázet zdar, potom budeš jednat prozíravě.“ Mezi řádky mu vlastně říká, že když Mojžíš odešel, neznamená to, že odešlo Boží slovo. Že ono je zde stále, že ho má napsané na srdci i v knize a že Boží přítomnost z něho bude stále činit živé slovo, aktuální směrovku pro každé jednání. A tím i nám ukazuje na zdroj pravé moudrosti, na zdroj světla do všech situací a zápasů, včetně těch nejtěžších. Také pro nás platí, že Slovo Boží neodešlo ani do nebe spolu s Pánem Ježíšem, ani pod zem spolu s proroky, evangelisty a apoštoly. Obstojíme, budeme-li stále naslouchat Božímu slovu, budeme-li společně i sami pravidelně číst Písmo a vstřebávat do sebe jeho bohatství. Obstojíme, když naše ústa budou mluvit z jeho pokladů, neboť Bůh tu nezanechal mrtvou literu, ale je přítomen a dávná svědectví oživuje svým Duchem. Proto se můžeme Bible ptát dokonce i tehdy, když se máme orientovat v záležitostech, které vytvořila teprve naše doba; Boží Duch nám totiž ukáže, nakolik tyto záležitosti souzní s Boží vůlí, s tím, kam nás Bůh vede a jaké nás chce mít.

Dále si můžeme všimnout, že Bůh Jozuovi třikrát opakuje: „Buď rozhodný a udatný.“ Ale ta rozhodnost a udatnost není póza hrdinů z germánských eposů či řeckých tragédií, kteří vědí, že všecko dopadne špatně, ale navzdory tomu se nevzdávají; ženou se vstříc neodvratnému konci, ale chtějí zemřít se ctí. Rozhodnost a udatnost Jozuova má jiné pozadí. Jozue může být rozhodný a udatný, může se přestat bát, neboť ví, že jeho Bůh, ten Bůh, který vyvedl Izraele z egyptského otroctví, mu přísahal: „Jako jsem byl s Mojžíšem, budu i s tebou. Nenechám tě klesnout a neopustím tě.“ Ví, že tento mocný Bůh mu dal jméno Jehošua, jméno vyznávající, že On je spása. Ví, že to bude Boží moc, ne lidská, která půjde s ním a zlomí každý odpor. Ví, že Hospodin je vítěz a že Jeho slovo se jistě uskuteční. Také my můžeme vystupovat se vší rozhodností a smělostí, můžeme odložit strach z budoucnosti a obavy z vlastní nedostatečnosti. Vždyť i my máme Pána, který je nazván od anděla týmž jménem, Jehošua, Ježíš, Bůh je spása. Máme Pána, který porazil i smrt, a ten Pán nám řekl: „Je mi dána veškerá moc na nebi i na zemi. Hle, já jsem s vámi po všecky dny až do skonání tohoto věku.“ Naše budoucnost, ani ta nejbližší budoucnost, není náhodný shluk čehosi, co nemá žádný smysl a cíl. My přeci stojíme ve službách Pána Ježíše Krista, konáme Jeho poslání, jdeme k dobrému cíli, který nejen nám, ale celému stvoření určil Jeho Otec. Máme-li projít zkouškou, pak ne takovou, kterou bychom nemohli unést. A když se už dostavují léta, o kterých člověk řekne: „nemám v nich zalíbení“, a naše tělo nám víc působí trápení než slouží, tak i o nich smíme věřit, že budou prosvětlena Boží přítomností a láskou. A to už se zase vracíme k apoštolovu listu Filipským.

Apoštol říká: „Nestýskám si snad na nedostatek, vždyť jsem se naučil být spokojen s tím, co mám.“ Či doslovněji: „s tím, v čem jsem“. A to se dá říci, že nedostatek byl u něho víc než častým hostem, jak v minulosti, když putoval se svými průvodci cizinou, tak nyní, když byl vězněm a na rozdíl od svých strážců se nemohl spolehnout, že mu římský stát dá panis quotidianus, vojenský denní příděl. On o něj prosil svého Otce v modlitbě Páně, ale děti tohoto Otce často byly daleko a přinášely mu vojenský příděl od otce velmi nepravidelně. Ale apoštol byl spokojen s tím, v čem je. To nebylo poraženectví, rezignace, ale naopak moudrost. Mnoho lidí si myslí, že má automatické právo na štěstí, že je musí potkávat jen samé dobro a že musí žít v blahobytu. Stále vyšší životní úroveň je také cílem všeho jejich snažení. Když je přesto míjí, jsou zahořklí, cítí křivdu, propadají závisti. Apoštol tak nesmýšlel. Věděl, že žije ve světě, který není rájem, že je voják Kristův a že ještě neskončily dny jeho služby. Věděl, že „milostí Boží je to, co je“, a tudíž nepředhazoval Pánu své domnělé nároky, ale pokorně Jej následoval zahradou i pouští. Nechal se od svého Pána zasvětit do všeho – do života v nouzi i v hojnosti. Neboť naplnění života neviděl v tom, co má a co spotřebuje, nýbrž v tom, kým je – kým je v Božích službách a kým je svým bližním. A když mu Pán nakonec zjevil, že se misionářem Říma stane jen v okovech, nechal si je nasadit. Boží Duch ho nejen uschopňoval k dílu apoštola, ale také ho naplňoval stále znovu Kristovou láskou, která „za všech okolností vydrží, věří, má naději a vytrvá.“

Tekst z Listu do Filipian może stanowić doskonałe wprowadzenie w Nowy Rok, który rozpoczęliśmy, a któremu nasza Rada Kościelna nadała nazwę Roku Solidarności Wzajemnej. Po czesku Rok solidarity, ja tam jednak wolę w tym polskim brzmieniu podkreślić, że chodzi o solidarność wzajemną, żeby ktoś nie myślał, że to jakiś jubileusz NSZZ „Solidarność”. U nas w Kościele mamy na myśli przede wszystkim to, że należymy do siebie i jesteśmy za nasze wspólne dzieło współodpowiedzialni. Za sprawy duchowe i materialne w naszym zborze. Kto silniejszy w jakiejś dziedzinie, może wesprzeć to, co słabe. Kto słabszy, może w inny sposób ubogacić tego, któremu się wydaje, że jest mocny. My się tego w naszym śląskim Kościele musimy dopiero uczyć. Członkowie wielkich i silnych zborów pod górami patrzą nieraz zupełnie innymi oczyma na wiele rzeczy niż my, „na dołach”. Gdy ktoś od nas prosi o wsparcie w jakiejś dziedzinie służby, najczęściej „rozbija się” o stwierdzenie, że nie ma ludzi, nie ma komu zająć się tym czy tamtym, zwłaszcza gdyby musiało to być połączone z dojazdami, z jakimś poświęceniem. Już parę lat temu z tego powodu jak się rozpoczął, tak skończył klub rzekomo dorostowy w naszym domu zborowym, zainicjowany przez poprzedników EC M.I.S.E. Kiedy potem od kolei wynajęliśmy „Vlakáč”, też się szybko okazało, że go nie ma kto prowadzić, prowadziłem go w końcu ja, robiliśmy to po swojemu, jak umieliśmy… Nie wiem czy się coś zmieniło od tego czasu.

Hasło tego roku ma nam w całym Kościele pomóc patrzeć tak trochę oczyma tego drugiego. Bo choć pojęcie solidarności jako takie nie występuje w Piśmie Świętym, jest w nim jednak coś więcej – idea solidarności. Ta ma głębokie korzenie w Biblii i ja nie chcę się teraz o tym rozwodzić, przeczytajcie sobie; jest temu poświęcony prawie cały Kalendarz Ewangelicki, a i w „Przyjacielu” będzie się na ten temat sporo pisać. Solidarność jest pojęciem, które znajduje się u samych podstaw naszej kultury i ma swoją głęboką i wielopostaciową treść: jest to sprawiedliwość, troska o najsłabszych, postawa wielorakiej wzajemności, budowanie wspólnoty, pojednanie. Paweł w naszym tekście streszcza to w lapidarnym zdaniu: „Jednakże dobrze uczyniliście, stając się moimi współuczestnikami w utrapieniu”. Przedtem nie mieliście po temu okazji, pisał wcześniej, teraz postąpiliście pięknie, kiedy mogliście zrealizować to, co zamierzaliście już dawniej. Bo ta solidarność nie tyle samemu Pawłowi była potrzebna, co tym, którzy mu pomocy udzielili. To jest właśnie ta nauka patrzenia oczyma drugiego, przez pryzmat jego potrzeb. A samo słowo „solidarność” pochodzi od łacińskiego „solidus”, tzn. trwały, pewny, stabilny, po polsku po prostu solidny. Taka będzie wspólnota Bożego ludu, kiedy będziemy czuli za siebie współodpowiedzialność. Kiedy nam nie będzie obojętny los tego drugiego. Wówczas nasza wspólnota będzie miała solidne podstawy, będzie stabilna, nie jak to krzesło na trzech nogach schowane gdzieś tam w kącie pokoju, na które gdy ktoś usiądzie, to się niemile zaskoczy. Kościół nie może być pułapką, do której ktoś przyjdzie, uwierzy, i wkrótce się zawiedzie stwierdzając, że tu między ludźmi taka sama obojętność, jak gdzie indziej, może taka sama nienawiść, że cię ktoś obejmuje ramieniem z uśmiechem od ucha do ucha tylko po to, żeby ci drugą ręką mógł wbić sztylet pod żebro…

Naprawdę, wiele przed nami pracy i mamy czego się uczyć. A pierwsza lekcja, to dzisiejsze teksty. To nauka pewnego rodzaju skromności, poprzestawania na małym, umiejętności życia jak w dostatku, tak i niedostatku. Że to jest demodé? Że niemodne i niedzisiejsze? Tak samo jak to, że ktoś jest spolegliwy i solidny. Ale ja myślę, że właśnie to są wartości, do pielęgnowania których my jako Kościół jesteśmy szczególnie powołani. Kto inny przypomni o tym światu, jeśli nie my? Kto będzie tego uczył, kto inny będzie tak żył, jeśli nie ci, którzy mają wspólny trwały fundament wiary w Chrystusa i na Nim chcą budować swoje życie we wzajemnej współpracy, jedności i miłości? A wydaje mi się – obym był złym prorokiem – że szczególnie będzie tego potrzebował świat po pandemii, w którym – obawiam się – ze zdwojoną siłą obudzą się demony ludzkiej drapieżności w pogoni za odrobieniem strat, bezwzględnego eliminowania się wzajemnie, tak zwanej „bezinteresownej zawiści” i bezpardonowego „podkładania sobie nawzajem świni”, byle tylko zapewnić sobie samemu miejsce na rynku pracy, zarobku, zysku. W myśl zasady: „Wszyscy wkoło myślą tylko o sobie, więc o mnie muszę myśleć ja”…

Na progu Pan pokazuje nam przykład wspólnej troski, współodpowiedzialności, nawet współuczestniczenia w cierpieniach drugiego, patrzenia jego oczyma… Oby nam na końcu tego roku – a lepiej w ogóle na końcu lat – mogło zabrzmieć pełne pochwały zdanie Boże: Jakże pięknie uczyniliście, stając się współuczestnikami jedni drugich, pomagając i będąc odpowiedzialnie solidarnymi. Amen.

Powszechna Modlitwa Kościoła

Wszechmogący Boże, prosimy o błogosławieństwo Twoje na ten nowy rok. Nie wiemy, co on nam przyniesie, co nam w nim dasz. Jakie przeżyjemy w nim radości, jakie cierpienia. To wiesz tylko Ty, Ojcze miłosierny. Ty znasz początek, trwanie i kres naszego życia. Ty prowadzisz nas wszystkich przez czas do wieczności. Panie, zmiłuj się nad nami!

Kyrie, Kyrie eleison! Kyrie, Kyrie eleison!

Daj nam, Ojcze, trwać przy Tobie, iść wiernie drogą Twoich przykazań, abyśmy poddani Tobie, w mocy Twojej, spokojnie, pokornie i ufnie czynili to, co się Tobie podoba, co do nas należy, i znosili to, co Ty ześlesz na nas. Nie wiemy, co nas w tym roku czeka, ale to wiemy na pewno, że tym, którzy Ciebie miłują, wszystko obraca się ku dobremu i to nam wystarcza. Panie, zmiłuj się nad nami!

Kyrie, Kyrie eleison! Kyrie, Kyrie eleison!

Ojcze, Ty kochasz swoje dzieci. Daj, byśmy rozpoczęli ten rok w miłości Twojej i pozostali Ci wiernymi. Nie dozwól, aby cokolwiek odłączyło nas od miłości Twojej. Kieruj nami według świętej woli Twojej. W Tobie znajdziemy pokój, bo wola Twoja jest naszym pokojem, pokojem wiecznym u Ciebie. Panie, zmiłuj się nad nami!

Kyrie, Kyrie eleison! Kyrie, Kyrie eleison!

Wysłuchaj nas, kiedy tak jeszcze wspólnie z ufnością wołamy do Ciebie: Ojcze nasz…