Błogosławiona służba w Kościele

10. rocznica śmierci ks. Jana Grossa (1938-2014)

W roku 2024 minęło 10 lat od śmierci ks. Jana Grossa, emerytowanego proboszcza parafii ewangelicko-augsburskiej w Mikołowie i Tychach, radcy Konsystorza Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce, przewodniczącego Synodalnej Komisji do Spraw Liturgii i Muzyki Kościelnej, wielkiego ekumenisty, przewodniczącego Śląskiego Oddziału Polskiej Rady Ekumenicznej, przyjaciela Kościołów ewangelickich na Zaolziu.

Ks. Jan Gross urodził się 25 kwietnia 1938 roku w Starogardzie Gdańskim w rodzinie Jana Grossa, budowniczego pieców hutniczych i Heleny z d. Koch będącej położną. Oboje pochodzili ze Skierniewic, po drugiej wojnie światowej zamieszkali w Chorzowie na Górnym Śląsku, gdzie młody Jan rozpoczął edukację szkolną, był konfirmowany (1952) przez ks. Roberta Fiszkala, ówczesnego proboszcza chorzowskiej parafii.

Po zdaniu matury w 1956 roku rozpoczął studia teologiczne w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Studia trwały 4 lata i kończyły się obroną pracy magisterskiej z teologii ewangelickiej, która nastąpiła w czerwcu 1960 roku. W komisji egzaminacyjnej zasiadali wówczas ks. prof. dr Wiktor Niemczyk (rektor), ks. prof. dr Karol Wolfram (dziekan), zaś promotorem pracy magisterskiej był ks. dr Andrzej Wantuła, późniejszy biskup Kościoła. Kilka miesięcy później wraz ze swoimi kolegami Erwinem Kruczkiem, Ottonem Jaworskim i Janem Szarkiem zdawał pierwszy egzamin kościelny, którego zdanie było warunkiem dopuszczenia do ordynacji. Ta odbyła się dnia 2 października 1960 roku w kościele im. M. Lutra w Chorzowie. Aktu ordynacji przez modlitwę do Ducha Świętego i włożenie rąk na głowę ordynowanego dokonali: ks. bp prof. dr Andrzej Wantuła, ks. sen. Alfred Hauptman, zwierzchnik Diecezji Katowickiej i ks. radca Robert Fiszkal, proboszcz w Wiśle.

Ordynacja rozpoczęła ponad 40-letnią służbę duszpasterską ks. Jana Grossa w wielu parafiach ewangelickich na terenie Polski. Swój początek miała w Diecezji Mazurskiej – i tak:

1960-1961 – to okres wikariatu diecezjalnego w Diecezji Mazurskiej,

1961-1962 – administrator trzech parafii: Dąbrówno, Glaznoty i Lipowo z siedzibą w Dąbrównie,

1963-1973 – okres drugiego wikariatu w parafii w Goleszowie (Diecezja Cieszyńska), gdzie pomagał ks. Tadeuszowi Terlikowi w pracy duszpasterskiej i katechetycznej (parafia liczyła wtedy ok. 3 600 osób). Pierwsze nabożeństwo odprawił w Święto Epifanii, tj. 6 stycznia 1963 roku,

1973-1978 – trzeci wikariat w Cieszynie (Diecezja Cieszyńska),

1978-1995 – administrator parafii w Orzeszu (Diecezja Katowicka),

1978-2004 – proboszcz w Mikołowie i w Tychach (funkcję tę pełnił do chwili przejścia na emeryturę w 2004 roku).

Od 1 listopada 1996 do 31 stycznia 2004 ks. Jan Gross był pierwszym proboszczem-administratorem nowo erygowanej samodzielnej parafii w Tychach. Był też budowniczym kościoła św. ap. Piotra i Pawła w Tychach przy ul. Biskupa Juliusza Burschego 20.

Praca duszpasterska w parafiach nie była jego jedyną aktywnością na płaszczyźnie kościelnej. Od samego początku zaangażowany był w pracę wielu komisji kościelnych:

1977-2001 – ks. bp Janusz Narzyński mianował ks. Jana Grossa członkiem Konsystorskiej Komisji Egzaminacyjnej. Gorliwie pełnił tę służbę przez 24 lata,

1973-2007 – przez 34 lata był przewodniczącym Komisji Liturgicznej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce,

1997-2002 – przewodniczący 20-osobowej Międzykościelnej Komisji Śpiewnikowej powołanej dla opracowania nowego Śpiewnika Ewangelickiego z nutami dla Kościołów:

Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP,
Śląskiego Kościoła Ewangelickiego Augsburskiego Wyznania (SCEAV) w Republice Czeskiej,
Luterańskiego Ewangelickiego Kościoła Augsburskiego Wyznania (LECAV) w Republice Czeskiej,
Kościoła Ewangelicko-Reformowanego [Kalwińskiego] w RP.

28 kwietnia 2002, w Niedzielę Cantate, w Cieszynie w kościele Jezusowym oficjalnie wprowadzono nowy Śpiewnik Ewangelicki w życie liturgiczne Kościołów Polski i Czech. Było to ważne wydarzenie w życiu ks. Jana Grossa.

[W trudnym okresie przemian politycznych w naszych krajach po roku 1989 ks. Jan Gross stanął jednoznacznie po stronie Synodu Śląskiego Kościoła Ewangelickiego A. W., który wybrał nowe władze kościelne, popierając i wyjaśniając to stanowisko w gremiach międzynarodowych, czym znacząco przyczynił się do zaakceptowania tych wyborów przez światowe gremia luterańskie. Wcześniej, w okresie reżimu komunistycznego, wielokrotnie nielegalnie przewoził Pismo Święte oraz literaturę chrześcijańską przez granicę polsko-czechosłowacką, we współpracy z celnikami-ewangelikami, którzy celowo „rozkręcali” pół kontrolowanego samochodu, by odwrócić uwagę czechosłowackich kolegów – przyp. red. na podst. rozeznania i rozmów własnych.]

Ponadto ks. Jan Gross pełnił jeszcze następujące funkcje:

– przewodniczył Komisji ds. Środków Masowego Przekazu,

– przewodniczył Redakcji Ewangelickich Programów Radiowo-Telewizyjnych,

– współprzewodniczył Ekumenicznej Komisji Luterańsko-Metodystycznej w sprawie wspólnoty ołtarza i ambony (Komisja Dialogu),

– współprzewodniczył Komisji Trójstronnej (luterańsko-reformowano-metodystycznej),

– był członkiem Synodalnej Komisji Pastoralnej i Prawniczej.

Praca duszpasterska prowadzona w parafiach i w kręgach pozakościelnych sprawiła, że stał się duchownym bardzo dobrze znanym, szanowanym, z dużym autorytetem. Nabyte doświadczenie mógł wykorzystywać będąc latach 1980-1990 konseniorem (zastępcą zwierzchnika) Diecezji Katowickiej. Seniorem był wówczas ks. Rudolf Pastucha, później pierwszy biskup Diecezji Katowickiej. W latach 1986-2007, tj. przez 21 lat, był ks. Gross członkiem Synodu Kościoła wybieranym z listy wszystkich duchownych w Polsce. Przy czym w latach 1990-2001 był radcą Konsystorza Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce, który stanowi najwyższą władzę administracyjną tegoż Kościoła (wybrany przez 9. i 10. Synod Kościoła).

Doskonale rozumiał, że chrześcijanie zgromadzeni w różnych Kościołach stanowią jedną, wielką, zróżnicowaną rodzinę. Dlatego w swojej służbie ks. Jan Gross ten aspekt traktował jako szczególne zadanie. Zawsze szukał punktów wspólnych, które łączyły, a nie dzieliły chrześcijan. Gdy tylko nadarzyła się okazja zaangażowania w działalność Polskiej Rady Ekumenicznej, podjął wyzwanie. Uczestniczył prawie we wszystkich uroczystościach ekumenicznych odbywających się na Śląsku. W latach 1981-2008 był przewodniczącym Śląskiego Oddziału Polskiej Rady Ekumenicznej. W okresie stanu wojennego i w późniejszych latach kryzysu narodowego przewodniczył Komisji Charytatywnej. Co roku w styczniu odbywały się Tygodnie Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan, zawsze uczestniczył w nabożeństwach ekumenicznych towarzyszących temu Tygodniowi. Dlatego w 2004 roku (25 stycznia) kiedy odchodził na emeryturę i żegnał się z parafią w Mikołowie, centralne nabożeństwo ekumeniczne na zakończenie Tygodnia Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan na Śląsku i w Zagłębiu odbyło się w mikołowskim kościele ewangelickim, gdzie przez wiele lat był proboszczem. Kościół wypełniony był do ostatniego miejsca. W nabożeństwie uczestniczyli parafianie i przedstawiciele Kościołów należących do PRE, m.in. ks. bp Janusz Jagucki (zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP), Konsystorz i Rada Synodalna 11. Synodu Kościoła, księża Diecezji Katowickiej i Cieszyńskiej z ich biskupami – ks. Tadeuszem Szurmanem i ks. Pawłem Anweilerem, Śląski Oddział PRE, przedstawiciele Kościoła Rzymskokatolickiego wszystkich śląskich diecezji na czele z Metropolitą Górnośląskim ks. arcybiskupem dr. Damianem Zimoniem. Przybyły też mikołowskie Siostry Boromeuszki na czele z matką generalną, goście zagraniczni, przedstawiciele władz samorządowych na czele z burmistrzem Mikołowa dr. inż. Markiem Balcerem, poczty sztandarowe straży pożarnych.

1 lutego 2004 – ks. proboszcz Jan Gross w towarzystwie proboszcza-elekta ks. Kornela Undasa pożegnał się z parafią w Tychach, której był kreatorem i wraz z parafianami budował kościół św. ap. Piotra i Pawła przy ul. Biskupa Juliusza Burschego 20.

Wkrótce ze względu na stan zdrowia zaprzestał odprawiania nabożeństw. Jednak potrzeba służby bliźniemu była wielka. Nadal uczestniczył w życiu Kościoła, interesował się wszystkim, co Kościoła dotyczyło. Zawsze dużo pisał i publikował w mediach. Prowadził własny blog „W służbie Słowa”. Pisał kazania, których już nie wygłaszał, ale poprzez maile rozsyłał do młodych i starszych księży, przyjaciół i znajomych. Pisząca te słowa również miała tę przyjemność otrzymywania tych kazań i różnych tekstów teologicznych. Większość z nich zachowało się do dzisiaj w komputerowej pamięci.

Ks. Jan Gross zmarł nagle dnia 25 marca 2014 roku w Cieszynie, pozostawiając żonę Krystynę i córkę Elżbietę. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 29 marca w kościele Jezusowym zapełnionym do ostatniego miejsca i na miejscowym cmentarzu ewangelickim w Cieszynie. W drodze na cmentarz odprowadzała go bardzo liczna, kilkutysięczna społeczność wszystkich wyznań z Polski i Czech wraz z duchownymi.

Za swą działalność ks. Jan Gross otrzymał wiele nagród m.in.: Nagrodę Diecezji Katowickiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego „Róża Lutra” (2004), Nagrodę Miasta Mikołowa „Mikołowianin roku 2003”, Nagrodę Związku Górnośląskiego im. Wojciecha Korfantego (2005). Był człowiekiem powszechnie lubianym z racji pogodnego usposobienia, otwartości i dobroci.